Kool(stof)dioxide of koolzuurgas (chemische formule CO2) is een kleurloos en reukloos gas dat van nature in de atmosfeer voorkomt. Koolstofdioxide wordt ook wel koolzuurgas genoemd. Het molecuul is lineair (zie de afbeelding).

De atmosfeer van de aarde bevat tegenwoordig ongeveer 377 ppm kooldioxide (2004). Deze concentratie neemt jaarlijks toe, waarbij ontbossing en het grootschalige gebruik van fossiele brandstoffen een rol speelt. Voor het begin van de Industriële Revolutie was de concentratie ongeveer 280 ppm. Kooldioxide wordt veel gebruikt in frisdranken, en veroorzaakt daar de "prik". Het komt ook van nature voor in mineraalwater. Kooldioxide wordt als blusmiddel gebruikt als water niet toegepast kan worden.

Kooldioxide wordt gebruikt door planten in het proces van fotosynthese. Door de bladgroenwerking van planten wordt de koolstof (C) opgenomen door de plant en in andere verbinden (vooral koolhydraten) ingebouwd, terwijl de zuurstof (O2) weer terug in de lucht wordt afgegeven. In kassen wordt het gas als een soort bemesting van de planten gebruikt: bij aanwezigheid van meer kooldioxide groeien veel planten wat sneller. Door de toename van het kooldioxidegehalte op aarde groeien alle planten iets sneller.

Mensen en dieren doen het omgekeerde van wat planten doen. Zij ademen zuurstof in en kooldioxide uit, die bij de verbranding van energiehoudende voedingsstoffen (vetten en koolhydraten) in het lichaam vrijkomt.

De eenvoudigste manier om kooldioxide te maken is door verbranding van koolstof (bijvoorbeeld houtskool). Het komt in grote hoeveelheden vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen en uit sommige vulkanen. Kooldioxide is oplosbaar in water onder vorming van koolzuur.

Omdat kooldioxide infrarode straling absorbeert kan het de uitstraling van warmte verminderen. Dit wordt het broeikaseffect genoemd.

Bij afkoeling tot -78 °C gaat kooldioxide direct over in een vaste stof, ook wel droogijs of koolzuursneeuw genoemd. Bij de normale luchtdruk smelt het droogijs niet als het verwarmd wordt, maar het sublimeert direct naar de gastoestand. Vast CO2 ziet er ongeveer uit zoals ijs van water.

Er kunnen spectaculaire en toch ongevaarlijke experimenten met vast kooldioxide gedaan worden. Als een paar korreltjes in een glas water worden gestrooid gaat het droogijs door de "hitte" van het water meteen verdampen. Het water gaat borrelen en er komt een flinke damp uit. Zo lijkt het of het water kookt, terwijl het gewoon op kamertemperatuur blijft, en zelfs iets afkoelt. Omdat koolzuurdamp zwaarder is dan lucht loopt de damp vanuit het glas naar beneden. Dit effect wordt vaak op het toneel of op televisie gebruikt op grotere schaal in nevelmachines.

Door de toename van de CO2-concentratie in de atmosfeer neemt dit effect volgens een meerderheid van deskundigen toe. (Zie ook: luchtvervuiling). De atmosfeer van de planeet Venus bestaat vrijwel geheel uit kooldioxide. Het broeikaseffect op deze planeet is daardoor zeer sterk. De toename van het kooldioxidegehalte in de atmosfeer kan leiden tot snellere groei van planten op aarde. Een ander effect van de toename van het kooldioxidegehalte is dat de pH van water dat met de lucht in evenwicht is daalt.

Klik hier om terug te gaan naar pagina TeakInvest.